از هفت شین تا هفت سین

نوروز این نام آشنا برای همه ما اولین روز و آغازگر سال جدید خورشیدی بوده که در یکم فروردین ماه و شروع بهار هر سال جشن گرفته می شود. نوروز یکی از مناسب های کهن در ایران باستان است که هنوز هم در سراسر ایران آن را جشن می گیرند.
در همه جای ایران می توان شور و شوق مردم را از خرید کردن، برنامه ریزی برای مسافرت، چیدن سفره هفت سین و ... مشاهده کرد. نوروز یک جشن کهن است که با آداب و رسوم خود در زمان شکفتن شکوفه ها و رویش گل ها و درختان آغاز می شود. علاوه بر اینکه سال نو آغاز بهار و رویش و فصل نو است، دیدارها و مهمانی ها هم آغاز می شود.

تاریخچه نوروز

از قدیمی ترین و بزرگ ترین جشن های ایران باستان جشن نوروز بوده که در واقع نوعی سپاس و نیایش برای یک رویداد و موهبت از سمت خداوند است. به همین دلیل از سال های بسیار دور مردم مراسمی مذهبی همراه با موسیقی و سرود برگزار می کردند. امروزه نیز لحظه تحویل سال با دعا همراه است. این مراسم ها با برپا کردن آتش و قربانی کردن احشام ادامه می یافت و غذای سال نو نیز با کباب کردن گوشت قربانی در آتش برپا شده، تامین می شد، در صورتی که غذایی باقی می ماند آن را با دیگران نیز به اشتراک می گذاشتند.

از سه هزار سال پیش از میلاد مسیح دو جشن از اهمیت بالایی برخوردار بود. یکی از این جشن ها که در آسیای مرکزی و غربی برگزار می شدند عید رستاخیز نام داشت که در آغاز فصل بهار برگزار می شد و دیگری به نام عید آفرینش که در اوایل فصل سوم ما پاییز جشنی به پا می شد. سالها گذشت، نوروز جای دو عید را گرفت که سابقه این عید برای پیش از دوره مادها و هخامنشیان و شکل گیری ایران است. به همین دلیل عید نوروز یکی از رسم و رسوم های اصیل برای ایران و ایرانی به شمار می آید.

از همان زمان های قدیم نیز مردم برای شروع سال نو به تکاپو افتاده، برای سبزه سفره هفت سین از اسفند ماه آن را می کاشتند، خانه تکانی می کردند و با لباس های نو به پیشواز عید نوروز و مهمانان می رفتند. همچنین رسم دیگری که داشتند شکستن ظرف های قدیمی و پایین انداختن آنها از پشت بام خانه و خرید ظرف های جدید بود. به همین دلیل خانه از هر گونه آلودگی و بیماری به طور کلی پاک می شد. در قدیم مردم اعتقادات و باورهایی داشتند؛ در سال نو سرنوشت انسان ها و دنیا نیز مشخص می شود و اینکه زرتشت به طور پنهانی با خدا ارتباط برقرار کرده و خوشبختی و سعادت میان مردم پخش می شود، از این رو به عید نوروز، روز امید نیز می گویند.

تاریخچه سفره هفت سین

در زمان ساسانیان چیدن سفره "هفت شین" رسم متداول مردم بود که با شیرینی، شمع، شراب، شمشاد، شهد، شقایق یا شاخه نبات و شربت چیده می شد. در همان زمان ها به دلیل اینکه ظرف ها از کشور چین وارد ایران می شد به آنها ظروف چینی می گفتند که امروزه نیز به همین نام رواج دارد. از آنجایی که هفت شین را در ظروف چینی قرار می دادند برخی آن را "هفت چین" نیز نامیده بودند. برخی نیز معتقدند زمانی سفره را با هفت میوه پر و رنگین می کردند که به آن سفره "هفت چیدنی" می گفتند و این هفت گونه میوه تازه یا خشک شده شامل سمنو، سبزی، سنجد، سیر، سیب، سماق و سرکه بودند. پس از گذشت سالها و ورود اسلام به ایران این سفره به دلایلی تغییر یافت، این دلایل عدم وجود حرف "چ" در زبان عربی و حرام بودن شراب بود که حرف "چ" به حرف "س" تبدیل شد و به جای شراب، سرکه در سفره قرار داده شد.

ظرف هایی که وارد می شد به دو نوع بودند؛ یکی از جنس فلز با نام سینی و دیگری از جنس کائولین با نام چینی. به همین دلیل حرف "سین" برای چیدمان سفره هفت سین انتخاب شد. از آنجایی که قبل از نام گذاری به این ظروف قاب می گفتند، سفره را نیز "هفت قاب" یا "هفت سینی" می نامیدند و به به مرور زمان سینی به سین تغییر یافت و هنوز هم رواج دارد.

"هفت میم" هم به عقیده ای رواج داشته است که عبارت بودند از ماست، ماهی، مرغ، میگو، مویز، مسقطی و مدنی. امروزه در شیراز و برخی از شهرهای استان فارس هنوز هم این سفره را برای عید نوروز تدارک می بینند. در تاجیکستان هم با کمی تغییر در خوراکی ها سفره هفت میم پهن می شود.

علت انتخاب عدد هفت برای تعداد سین ها مقدس بودن آن نزد ایرانیان باستان و امروزه است که البته بین دیگر ملیت ها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی در قدیم معتقد بودند که عدد 7 "امرداد" یعنی جاودانه و همیشگی بوده و دلیل انتخاب هفت نشانه برای سفره همین است. برخی دیگر می گویند هفت سین نماد هفت دانه گیاه بوده که شامل نخود، لوبیا، ماش، گندم، جو، ارزن و عدس می شود.

هفت سینی که در سفره چیده شده اند نمادهای خاص خود را دارند که ما شما را با آنها آشنا خواهیم کرد:

سیب نماد سلامتی، تندرستی و زیبایی و به عقیده ای نشانه فرشته سپندارمزد (فرشته زن) است.

سیر نشانه شفا و سلامتی است که برخی آن را نماد مبارزه با زشتی و ناپاکی و برخی نشانه مناعت طبع می دانند و بر سر سفره می گذارند تا حد و حدودها رعایت شود.

سبزه نشانه سرسبزی زندگی است و برای پیوند دادن انسان ها با طبیعت بر سر سفره قرار می دهند.

سماق نماد صبر، تحمل و بردباری انسانهاست مانند ضرب المثل "سماق مکیدن" که به معنی صبر کردن و انتظار بیهوده است.

سنجد نمادی از عشق، دلبستگی و محبت است.

سرکه در سفره نمادی از جاودانگی و همیشگی بودن است.

سمنو نشانه برکت و رویش و باروری گیاهان است.

سکه کلمه ای عربی است که به نیت رزق و روزی درون سفره قرار می دهند که به دلیل ایرانی نبودن این کلمه قرار دادن آن به نظر کار اشتباهی می آید.

در کنار سفره هفت سین تخم مرغ، ماهی قرمز و آینه نیز قرار می دهند که هر کدام از آنها نیز نماد خاصی دارند.