به بهانه سالروز قتل اتابک اعظم؛ میرزا تقی خان امیرکبیر...

میرزا محمد تقی ‌خان فراهانی؛ ملقب به امیرکبیر؛ در سال 1186 در روستای هزاوه (شهرستان اراک ـ استان مرکزی) متولد شد. پدرش، کربلایی قربان بیگ، آشپز میرزا بزرگ؛ پدر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی بود و از کودکی در منزل قائم مقام و تحت تعلیم او قرار گرفت تا اینکه سرانجام هوش و ذکاوت بی نظیرش او را منشی قائم مقام کرد. پس از آن نیز توجه عباس میرزا؛ نایب‌السلطنه را به خود جلب کرد و وارد دنیای سیاست شد و پس از موفقیت های پی در پی به عنوان "امیرنظام" دست یافت. او پس از فوت محمدشاه و همزمان با آغاز سلطنت ناصرالدین شاه در سال 1264، صدر اعظم ایران شد و توانست عنوان "امیرکبیر اتابک اعظم" را کسب کند و در طول 39 ماه صدارتش اقدامات بسیار مهم و اصلاحات فراوانی در جهت پیشرفت کشور انجام دهد. اقداماتی نظیر تاسیس مدرسه دارالفنون، انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه، تاسیس اداره آگاهی، ساخت بیمارستان و آبله کوبی، رسیدگی به امور مالی و قطع حقوق درباریان، حذف القاب و عناوین، سرکوب شورشیان، ممنوعیت قمه کشی و حمل سلاح سرد و گرم و ...

اما با وجود تمام این دستاوردها، خصومت افرادی همچون آقاخان نوری و مهدعلیا با امیرکبیر و جهالت ناصرالدین شاه، سبب عزل وی از مقام صدارت، امیری نظام و برکناری از تمام امور دولتی و پس از آن تبعید به کاشان شد. اما این پایان امیرکبیر نبود. دشمنی ها آنقدر ادامه یافت تا سرانجام ناصرالدین شاه فرمان قتل اتابک اعظم را صادر کرد و در روز جمعه بیستم دی ماه سال1230 توسط حاج علیخان مراغه ‌ای معروف به حاجب ‌الدوله، در حمام فین کاشان به قتل رسید.

به گواه تاریخ، ساختار جامعه در گذشته چنان بود که امکان اصلاح اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجود از نخبگان سیاسی سلب می شد و جامعه بیمار که تاب اصلاحات نداشت، دست به نخبه کشی می‌زد.

شاید بد نباشد برای درک و شناخت بهتر از جو حاکم بر اجتماع آن زمان بیشتر بخوانیم :

"جامعه ‌شناسی نخبه کشی" عنوان کتابی است به قلم علی رضاقلی، که به بررسی رفتار جامعه در مقابل اقدامات و اصلاحات نخبگان سیاسی در ایران گذشته پرداخته و توانست عنوان پرخواننده ‌ترین کتاب ایران در سال 1377 را در حوزه"مطالعات سیاسی" کسب کند. این کتاب با نگاه و تحلیلی جامعه شناسانه، برخی از علل تاریخی استبداد و عقب ماندگی در ایران را عنوان کرده و فرهنگ جامعه و شرایط سیاسی را در دوران قائم مقام فراهانی، امیرکبیر و مصدق مورد بررسی قرار می دهد.