اصول حسابداری انبار (قسمت اول)

بدون شک موجودی انبار هر کسب و کار، دارایی تجاری آن به حساب می آید. بنابراین در حسابداری انبار لازم است همواره یک روش علمی و معتبر برای اختصاص قیمت به موجودی و ثبت آن به عنوان دارایی، به کار گرفته شود. همچنین مواد اولیه، کالاهای در دست تولید و کالاهای تولید شده موجود در انبار نیز باید بخشی از موجودی انبار در نظر گرفته شود.

پس بر این اساس، انبارداری و مدیریت انبار یک فرایند تجاری حیاتی برای کسب وکارهای کالا محور است. در امور تدارکات و کارپردازی نیز سیستم انبارداری حائز اهمیت بسیاری بوده و همکاری این دو واحد خدماتی با یکدیگر اجتناب ناپذیر می باشد.  

یکی از چالش های شرکت های تجارتی، تعیین بهای موجودی انبار در مقایسه با قیمت فروش کالاست. چرا که یک کالای تولید شده در طول زمان شامل تغییر قیمت در بازار فروش می شود. پس هر شرکت در نخستین سال فعالیتش باید از یک روش اصولی برای حسابرسی انبار تبعیت کند و در سال های بعد بنا به صلاحدید و با توجه به تغییر استراتژی های به کار گرفته شده، روش دیگری را جایگزین کند. بدون شک انتخاب یک سیستم انبارداری مناسب، مزایای بسیاری را برای شما در پی دارد که به چند مورد از آن اشاره می کنیم :

• سبب سهولت و سریع تر شدن پروسه دریافت، حفاظت و در دسترس قرار دادن کالا، مواد و وسایل مورد نظر می شود.
• با اعمال کنترل دقیق، مانع از افزایش بیش از حد مجاز موجودی ها می شود. بدین ترتیب از زیان وارده به دلیل تغییر قیمت ها جلوگیری می شود.
• سبب محاسبه میزان موجودی کالا در انبار و میزان مصرف آن در هر واحد کالا که پایه و اساس حسابداری صنعتی است ، می شود.
• سبب سهولت کنترل میزان موجودی در انبار از نظر قیمت می شود.
• با صدور قبض انبار (رسید جنس به انبار)، سبب تسهیل پرداخت مبلغ کالا به فروشنده و عملیات حسابداری می شود.
• چون میزان موجودی انبار معمولا به قیمت تمام شده در نظر گرفته می شود، در صورت وقوع سرقت، آتش سوزی یا سایر حوادث طبیعی، خسارت ناشی از آن و میزان ضایعات به راحتی تعیین و محاسبه می شود.

پس مطابق آنچه که پیش از این گفته شد، حسابداری انبار به مجموع عملیاتی گفته می شود که با هدف مشخص کردن قیمت موجودی انبار صورت می گیرد. این عملیات شامل مشخص کردن قیمت اسناد وارده به انبار و اسناد صادره از انبار می باشد.

برای محاسبه نرخ کالای صادره، ابتدا باید نرخ وارده های انبار تعیین شود. اسناد وارده انبار خود به چند بخش تقسیم می شوند :

1. حسابداری اسناد خرید
2. حسابداری اسناد انتقالی بین انبار
3. بهای تمام شده سند تولید

حسابداری اسناد صادره از انبار نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا نرخ تمام شده کالای صادره از انبار باید برای هر کالا هنگام خروج از انبار، یک قیمت تعیین کند. این قیمت بر اساس چندین روش قیمت گذاری مشخص می شود که مهمترین این روش ها به شرح ذیل می باشد :

1. روش اولین صادره از اولین وارده  (FIFO)
2. روش آخرین وارده اولین صادره   (LIFO)
3. روش میانگین موزون
4. روش شناسایی ویژه

روش اولین صادره از اولین وارده  (FIFO)

در روش FIFO یا First In First Out، حسابداران فرض را بر این می گذارند که اولین اقلام خریداری یا تولید شده، در اولویت مصرف یا فروش قرار می گیرند. بنابراین اقلام باقی مانده در موجودی انبار، جدیدترین محصولات هستند.

روش FIFO با گردش انبار در بسیاری از شرکت ها سازگاری دارد. حسابدارانی که با این روش کار می کنند، با افزایش سالانه قیمت ها، قدیمی ترین کالای انبار را به شرطی که فساد پذیر نبوده و یا با خواست و سلیقه کنونی بازار مطابقت داشته باشد، مطابق قیمت روز به فروش می رسانند. چرا که برای جایگزینی اقلام و تامین مواد اولیه، باید هزینه بیشتری پرداخت شود. در نتیجه، هزینه های اولیه پایین تر منجر به مقدار بیشتری سود ناخالص برای شرکت خواهد شد اما در عین حال، میزان مالیات دوره ای آن نیز افزایش پیدا می کند.

روش آخرین وارده اولین صادره   (LIFO)

حسابدارانی که روش LIFO یا Last In First Out را برای حسابداری انبار انتخاب می کنند، برعکس روش FIFO، فرض را بر این می گذارند که آخرین اقلام خریداری یا ساخته شده، در ابتدا مورد استفاده قرار می گیرد یا به فروش می رسد. بنابراین اقلام باقی مانده در موجودی انبار، قدیمی ترین اقلام هستند. هنگامی که قیمت ها افزایش می یابند، آخرین اقلام خریداری شده در اولویت فروش قرار می گیرند. بنابراین هزینه کالاها بیشتر شده، سود ناخالص کمتری محاسبه شده و شرکت ها مالیات بر درآمد کمتری می پردازد.

شرکت هایی که از روش LIFO استفاده می کنند، با انباری از کالاهای قدیمی و منسوخ مواجه خواهند شد. این روش حسابداری برای گردش موجودی شرکت ها، روشی معمول نیست و توسط استانداردهای گزارش مالی بین المللی ممنوع شده است.

روش میانگین موزون

شرکت هایی که از روش میانگین موزون استفاده می کنند، انباری با یک سطح از کالا دارند. این شرکت ها برای محاسبه نرخ تمام‌شده موجودی آخر دوره، ابتدا قیمت تمام‌شده کالای آماده برای فروش را بر تعداد کالای آماده برای فروش تقسیم می‌ کنند و سپس عدد حاصل در تعداد موجودی پایان سال ضرب می کنند.

روش میانگین موزون برای کالاهایی مناسب است که قیمت آنها کمتر دچار نوسان می شود.   

روش شناسایی ویژه

روش شناسایی ویژه به این شکل است که شرکت ها به شناسایی تمامی هزینه های کالاها به صورت جداگانه می پردازند. استفاده از این روش برای کالاهایی مناسب است که به ‌راحتی کلیه فرایندهای تولید و مواد اولیه آن ها قابل‌ تفکیک و شناسایی است.

به خاطر داشته باشید که با توجه به هر کسب و کار، هواره لازم است بهترین و متناسب ترین روش حسابداری برای گردش موجودی انبار انتخاب شود تا علاوه بر آن که اهداف مالیاتی به طور موثر مدیریت می شود، میزان درآمد به حداکثر پتانسیل افزایش یابد.

در قسمت دوم این مقاله به بررسی بیشتر انبار و انواع موجودی های آن و در قسمت پایانی از انبار گردانی خواهیم پرداخت. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.