روز کودک و دانستنی های آن...

سالهای بسیاری است که شانزدهم مهرماه را به عنوان روز ملی کودک به رسمیت شناخته ایم اما آیا می دانیم دلیل وجود این روز در تقویم چیست؟ چرا یک روز را در تقویم ملی و یک روز در تقویم جهانی به نام کودکان ثبت شده است؟ از تاریخچه آن چه می دانید؟ اگر دوست دارید در مورد این روز اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما همراه باشید.

تاریخچه روز کودک

روز جهانی کودک و پاس داشتن آن، یک انگیزه‌ جهانی برای توجه به حقوق کودکان در سر تا سر دنیاست. هر کشور مطابق آیین و فرهنگ خود، این روز را به گونه‌‌ ای خاص برگزار می ‌کند. در ایران نیز 16 مهرماه به عنوان روز ملی کودک به رسمیت شناخته شده و یک هفته به نام "هفته ملی کودک" اختصاص یافته است.

اما اینکه روز جهانی کودک چگونه شکل گرفت و ایده آن از کجا آمده است، برمی‌گردد به "کنفرانس جهانی برای رفاه کودکان" که در آگوست سال 1925 در ژنو برگزار شد. در این کنفرانس، نمایندگان 54 کشور دنیا گرد هم آمده بودند تا منشوری برای دفاع از حقوق کودکان تصویب کنند.

پیش از آن نیز در سال‌ های پس از جنگ جهانی دوم و در سال 1952، سازمان آمریکایی برای رفاه کودکان به سازمان ملل متحد پیشنهاد کرد تا روزی را به عنوان روز جهانی کودک در نظر بگیرد. سازمان ملل متحد نیز این درخواست را پذیرفت و در جریان نهمین مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ 21 سپتامبر 1954 به صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) ماموریت داد تا یک روز را در سال به مناسبت روز جهانی کودک نامگذاری کند.

برگزاری روز جهانی کودک با سه هدف عمده دنبال می شود :

•          دفاع از حقوق کودکان
•          تشویق دوستی میان نوجوانان جهان
•          متعهد کردن دولت‌ های جهان برای پشتیبانی از فعالیت ‌های یونیسف

پس از این مجمع بنا شد هر کشور یک روز را به عنوان روز کودک در نظر بگیرد. سازمان ملل متحد خود روز 20 نوامبر را برای این مناسبت در نظر گرفت و هر سال این روز را جشن می گیرد. 150 کشور جهان نیز به تبعیت از سازمان ملل 20نوامبر را با توجه به آیین های خود پاس می دارند.

خبر خوب این است که از نخستین بار که روز جهانی کودکان برگزار شد، وضعیت کودکان در سراسر جهان بهبود یافته است. امروزه 80 درصد کودکان جهان در مقابل بیماری ‌هایی چون فلج اطفال، سل، سرخک، دیفتری و کزاز واکسینه می شوند و مرگ و میر کودکان در سی سال گذشته 50 درصد کاهش یافته است. همچنین تعداد کودکانی که امروز به مدرسه می‌روند هیچ گاه انقدر بالا نبوده است.

با این حال اما هنوز راه زیادی در پیش است. بیش از دو میلیارد کودک در جهان زندگی می‌ کنند که تقریبا یک سوم آنها در فقر شدید رشد می ‌کنند و یک میلیون کودک پیش از آنکه به پنج سالگی برسند، بر اثر بیماری‌ های علاج‌ پذیری همچون سرخک و اسهال جان خود را از دست می دهند. هنوز حدود 250 میلیون کودک 5 تا 17 ساله در سراسر جهان برای گذران زندگی و تامین خانواده، در ازای دستمزدی ناچیز به کار سخت مشغولند.

روز جهانی کودک قرار است این وظیفه را به دولت ‌های جهان یادآوری کند که لازم است برای کودکان مستقل از تبار آنها، یک زندگی درخور شان انسان فراهم شود. پس از تصویب پیمان‌ نامه‌ حقوق کودکان سازمان ملل در تاریخ 20 نوامبر 1989، حق تامین نیازهای اساسی کودکان در قوانین بین ‌الملل به صراحت ذکر شده است.

مطابق این پیمان‌نامه، کودکان سراسر جهان از حق زندگی، رشد، آموزش و مشارکت در امور اجتماعی برخوردارند و این حقوق باید فارغ از تفاوت ‌های اجتماعی، فرهنگی، قومی و مذهبی کودکان در سراسر جهان رعایت شود.

بنا بر اعلام یونیسف، تنها با تخصیص 5 دلار به هر کودک می ‌توان 90 درصد از کودکانی که در سال می‌ میرند را نجات داد. همچنین این مبلغ اگر در طول یک سال خرج کودکان جهان سوم شود، بهبود چشمگیری در زندگی آنها حاصل می شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید که این عدد معادل بودجه 6 هفته تسلیحاتی دنیاست.

پیمان ‌نامه جهانی حقوق کودک

پیمان ‌نامه حقوق کودکان، کنوانسیونی بین ‌المللی است که شامل حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان می شود. دولت ‌هایی که این پیمان نامه را امضا کرده باشند، می بایست تمامی مفاد آن را اجرا کنند و هرگونه شکایت‌ راجع به آن، به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می ‌شود.

این کنوانسیون در 20 نوامبر 1989 به تایید مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید و از 2 سپتامبر 1990 لازم ‌الاجرا شد. تاکنون 193 کشور این سند را امضا کرده‌ و 140 کشور آن را اجرا می کنند. به همین دلیل از این پیمان نامه به عنوان مورد قبول‌ ترین سند حقوق بشر در تاریخ یاد می شود.

مفاد پیمان‌ نامه حقوق کودک

بر اساس ماده 1 پیمان ‌نامه حقوق کودک، به هر فرد کمتر از 18 سال کودک گفته می‌ شود. مگر آن که قانون قابل اعمال در مورد کودک، سنی کمتر از 18 سال را قانونی تعیین کرده باشد. این کنوانسیون 54 ماده و 2 پروتکل اختیاری دارد که اصول اولیه آن بر مبنای 4 اصل زیر است :

•          اصل حق زندگی و پیشرفت : کودکان حق حیات دارند و باید رشد کنند.
•          اصل حق رفتار عادلانه : هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
•          اصل احترام به نظر کودکان : کودکان حق دارند آزادانه عقاید خود را بیان کنند و نظرات آنها باید در تمام اموری که به آنها مربوط می‌شود، مورد توجه قرار بگیرد.
•          اصل اولویت رفاه کودکان : هنگام تصمیم گیری در ارتباط با کودکان، باید منافع آنها در الویت قرار بگیرد.

پس از مدتی دو الحاقیه به این پیمان ‌نامه اضافه شد که حضور کودکان در درگیری ‌های مسلحانه، تجارت کودکان، استفاده‌ جنسی از کودکان و تصویربرداری جنسی از آنان (پورنوگرافی کودکان) را ممنوع اعلام کرد. این الحاقیه ‌ها از سال 2002 ضمانت اجرایی یافت.

روز ملی کودک در ایران

ایران نیز در سال 1372 این پیمان نامه را با این شرط که هر گاه مفاد پیمان نامه با قوانین داخلی و موازین شرعی در تضاد باشد، دولت ایران مجبور به اجرای آن نباشد، پذیرفت. پس از آن طی جلسه ای که نمایندگان وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برخی دیگر از نهادها حضور داشتند، 8 اکتبر برابر با 16 مهرماه به عنوان روز کودک در ایران انتخاب شد. این تاریخ پس از اطلاع رسانی به دفتر یونیسف در ایران،به تصویب شورای فرهنگ عمومی رسید و به تقویم رسمی کشور اضافه شد. مصوبه‌ی شورای فرهنگی عمومی نیز در تاریخ 30 تیر 1376 و در جلسه‌ 404 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب این شورا رسید. سپس از سال 1393، مسئولیت دبیرخانه این ستاد به عهده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سپرده شد.

بد نیست بدانیم :

خشونت علیه کودکان پدیده ای است که گاهی مشاهده می شود و با پیمان ‌نامه‌ حقوق کودک مغایر است. علی رغم اینکه مطابق قانون، تنبیه بدنی در مدارس ممنوع است ولی مدرسه یکی از کانون ‌های بروز خشونت فیزیکی، روحی و کلامی علیه کودکان است. گزارش‌ های شفاهی، کتبی و تصویری بسیاری وجود دارد که نشان می دهد بعضی رفتارهایی که در مدارس با دانش‌آموزان می‌شود، با معیارهای جهانی حمایت از حقوق کودک سازگار نیست.

یکی دیگر از حقوق اولیه کودکان که در پیمان ‌نامه‌ سازمان ملل متحد نیز درج شده، حق آموزش کودکان است. بنا بر آمارهای رسمی، ایران در حال حاضر دارای بیش از 24 میلیون دانش ‌آموز است که متاسفانه در برخی مناطق فضای آموزشی متناسب با این حجم دانش آموز فراهم نیست.

معضل دیگری که کودکان در ایران با آن مواجه اند، پدیده "کودکان کار" است. کارشناسان امور آموزشی می گویند حدود چهار میلیون کودک در فضای آموزشی نیستند.

این کودکان به دلیل فقر از امکان آموزش در مدارس محرومند و به جای نشستن پشت نیمکت های مدرسه، در خیابان تلاش می‌کنند با فروش کالا یا پاک کردن شیشه اتومبیل‌ ها درآمد کسب کنند. حتی از برخی از کودکان برای قاچاق مواد مخدر سوء ‌استفاده می ‌شود. همچنین پژوهش ها نشان می‌دهند که خشونت و آزار در میان کودکان خیابانی بسیار بیشتر است.

 امید است روزی کودکانی شاد و مشغول به تحصیل را در سرتا سر دنیا ببینیم که نه از تبعیض و خشونت رنج می برند و نه فقر و کمبود امکانات آموزشی. شادی، رویاپردازی و آرامش سهم همه کودکان دنیاست و آرزومندیم سهم هر کودک در دستان او باشد. رویای شما برای کودکان دنیا چیست؟ بسیار خوشحال می شویم اگر آرزوی خود برای کودکان دنیا را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.